نعتیہ کلام " نغمہ ٔ محمدیؐ "۔
مشہور زمانہ جرمنی کے شاعر گوئٹے نے اپنی مادری زبان میں ایک نعتِ مبارکہ بعنوان " نغمہ ٔ محمدیؐ" پیش کی تھی۔ یہ وہی شاعر ہیں جن کا تذکرہ علامہ محمد اقبال کے کلام میں ملتا ہے۔ اورانہوں نے اس نعت کا فارسی میں " جوئے آب " کے عنوان سے ترجمہ کر رکھا ہے۔ ممتاز محقق شان الحق حقی نے اسی نظم کا اردو میں منظوم ترجمہ کیا ہوا ہے۔ انگریز شاعر ر لیسلی نورِس نے بھی اس کا ترجمہ کررکھا ہے۔ بنگ باکس کے قارئین کے لیے پیش کی جاتی ہیں۔
بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيْمِ
نعتیہ کلام
اردو شاعر شان الحق حقی ؔ کی نعتیہ نظم " نغمہ ٔ محمدیؐ "۔
فارسی علامہ اقبال کی نعتیہ نظم ’ جو ئے آب ‘"۔
انگریزی شاعر لیسلی نورِس کی نظم " Mahomet’s Song "
جرمن شاعر جان وولف گانگ گوئٹے کی نظم ’ Mohamet's Gesang‘
شاعر شان الحق حقی ؔ کی اردو نعتیہ آزاد نظم " نغمہ ٔ محمدیؐ "۔
نغمہ ٔ محمدیؐ
وہ پاکیزہ چشم
جو، اوجِ فلک سے چٹانوں پر اُترا
درخشاں ستاروں کی تھی جوت جس کے بدن میں
سحابوں سے اوپر ، بلند آسماں میں پُر افشاں ملائک کی
چشمِ نگہدار کے سائے سائے
چٹانوں کی آغوش میں عہدِ بر نائی تک جوئے جولاں بنا
چٹانوں سے نیچے اترتے اترتے
وہ کتنے ہی صد رنگ انگھڑ، خزف ریزے
دامانِ شفقت میں اپنے سمیٹے
بہت سے سسکتے ہوئے، رینگتے ،سست، کم مایہ سوتوں کو
چونکاتا، للکارتا، ساتھ لیتا ہوا خوش خراماں چلا
بے نمو وادیاں جاگ اٹھیں، لہلہا نے لگیں
جس طرف اس کا رُخ پھِر گیا
اس کے فیضِ قدم سے بہار آگئی
اس کے آگے ابھی اور صحرا بھی تھے
خشک لہریں بھی تھیں، اترے دریا بھی تھے
سب اسی سیلِ جاں بخش کے منتظر
جوق در جوق پاس اس کے آنے لگے
شور آمد کا اس کی اُٹھانے لگے
راہ بر ساتھ ہم کو بھی لیتے چلو
کب سے تھیں پستیاں ہم کو جکڑے ہوئے
راہ روکے ہوئے ، پاؤں پکڑے ہوئے
یاد آتا ہے مَسکن پرانا ہمیں
آسمانوں کی جانب ہے جانا ہمیں
ورنہ یوں ہی نشیبوں میں دھنس جائیں گے
جال میں اُن زمینوں کے پھنس جائیں گے
اپنے خالِق کی آواز کانوں میں ہے
اپنی منزل وہیں آسمانوں میں ہے
گرد آلود ہیں، پاک کر دے ہمیں
آ ! ہم آغوشِ افلاک کر دے ہمیں
وہ رواں ہے، رواں ہے رواں اب بھی ہے
ساتھ ساتھ اس کے اک کارواں ایسا بھی ہے
شہر آتے رہے، شہر جاتے رہے
اس کے دم سے سبھی فیض پاتے رہے
اُ س کے ہر موڑ پر ایک دنیا نئی
ہر قدم پر طلوع ایک فردا نئی
قصر اُبھرا کیے، خواب ہو تے گئے
شاہ اور شاہیاں خواب ہوتی گئیں
عظمتیں کتنی نایاب ہو تی گئیں
ہے وہ رحمت کا دھارا مسلسل رواں
از فلک تا زمیں
از زمیں تا فلک
از ازل تا ابد، جاوداں، بے کراں
دشت و در گُلشن و گُل سے بے واسطہ
فیضیاب اس سے کُل
اور خود، کَل سے بے واسطہ
علامہ محمد اقبال ؔ کا آزاد فارسی تر جمہ پیام ِ مشرق میں ’ جو ئے آب ‘ کے عنوان سے شامل ہے
بنگر کہ جوئے آب چہ مستانہ می رود
ما نندِ کہکشاں بہ گریبانِ مرغزار
در خواب ناز بود بہ گہوارۂ سحاب
وا کرد چشمِ شوق بہ آغوشِ کوہسار
از سنگریزہ نغمہ گشاید خرامِ او
سیمائے او چو آئینہ بے رنگ، بے غبار
زی بحرِ بے کرانہ چہ مستانہ می رود
در خود یگانہ از ہمہ بیگانہ می رود
در راہِ او، بہار پری خانہ آفرید
نر گِس دمید و لالہ دمید و سمن دمید
گُل عِشوہ داد و گفت یکی پیش ما با یست
خندید غنچہ و سَرِ دامانِ او کشید
نا آشنائی جلوہ فروشانِ سبز پوش
صحرا برید و سینۂ کوہ و کمر درید
زی بحرِ بے کرانہ چہ مستانہ می رود
در خود یگانہ از ہمہ بیگانہ می رود
صد جو ئے دشت و مرغ و کہستان و باغ و راغ
گفتند اے بسیط زمیں با توسازگار
ما را کہ راہ از تنک آبی نبردہ ایم
از دست بُردِ ریگِ بیا با ں نگاہ دار
وا کر دہ سینہ را بہ ہوا ہائے شرق و غرب
در بر گرفتہ ہمسفرانِ زبون و زار
زی بحرِ بے کرانہ چہ مستانہ می رود
در خود یگانہ از ہمہ بیگانہ می رود
در یائے پُر خروش زِ بند و شِکن گذشت
از تنگنائے وادیٔ کوہ و دَ من گذشت
یکساں چوں سیل، کردہ نشیب و فراز را
از کاخ ِ شاہ و بارہ و کشت و چمن گذشت
بیتاب و تند و تیز و جگر سوز و بے قرار
در ہر زماں بہ تازہ رسید از کہن گذشت
زی بحرِ بے کرانہ چہ مستانہ می رود
در خود یگانہ از ہمہ بیگانہ می رود
انگریزی شاعر لیسلی نورِس کی نظم " Mahomet’s Song "
Mahomet’s Song by Leslie Norris
See the mountain spring
Sparkle with joy,
Like the light of stars!
Above the clouds
Generous spirits
Nourished his freshets
In thickets among crags.
Brisk with young vigor
From the clouds he dances
Down to marble boulders,
Exultant, he leaps again
Up toward heaven.
Through gaps between peaks
He rolls his bright pebbles,
And with a leader’s strides
Carries his sibling streams
Onwards and downwards.
And then, in the valley,
Flowers blaze in his footsteps,
And the green fields breathe
With the life of his breath
No dark valley can hold him,
Nor can flowers
Bent at his knees
Contain him with adoring glances;
He bursts his way to the flat land
Like a snake uncoiling.
Little streams nestle,
Flocking to his side; and now
He enters, glittering,
Into his meadows
And the land shines with his light,
The lowland rivers
The mountain brooks
Cheer for him, shouting: Brother,
Brother, take us with you,
Take us to your ancient Father,
To the everlasting ocean,
Who waits for us
With open arms;
Open, alas, in vain
To embrace his eager ones:
For in the avid desert
Dry sand eats us,
The sun above us
Will suck our blood, a hill
Dams us to a pond! Brother,
Take your lowland brothers with you,
Take your brothers from the mountains
With you, with you, to your father!
Come, all of you!
Majestically
He rises; a noble family,
They bear aloft this royal lord,
And on he rolls, triumphant,
Naming whole countries, the cities
Which come to life at his feet.
Unstoppable now, he rides in thunder,
Leaving behind him turrets tipped
With flame, marble palaces,
Evidence of his abundance
Like Atlas, he carries great ships
On his giant shoulders. The flutter
Of a thousand whistling sails
Testify to his might and majesty.
So he carries his brothers,
His children, his treasures,
In roaring tides of joy
To their father’s waiting heart
من شاعر جان وولف گانگ گوئٹے کی نظم اصل جرمن زبان میں یہ نظم ملاحظہ کیجئے۔
MAHOMAET'S GESANG .... Johanne Wolfgong van Goethe
Seht den Felsenquell,
Freudehell,
Wie ein Sternenblick;
Über Wolken
Nährten seine Jugend
Gute Geister
Zwischen Klippen im Gebüsch.
Jünglingsfrisch
Tanzt er aus der Wolke
Auf die Marmorfelsen nieder,
Jauchzet wieder
Nach dem Himmel.
Durch die Gipfelgänge
Jagt er bunten Kieseln nach,
Und mit frühem Führertritt
Reißt er seine Bruderquellen
Mit sich fort.
Drunten werden in dem Tal
Unter seinem Fußtritt Blumen,
Und die Wiese
Lebt von seinem Hauch.
Doch ihn hält kein Schattental,
Keine Blumen,
Die ihm seine Knie umschlingen,
Ihm mit Liebesaugen schmeicheln:
Nach der Ebne dringt sein Lauf
Schlangenwandelnd.
Bäche schmiegen
Sich gesellig an. Nun tritt er
In die Ebne silberprangend,
Und die Ebne prangt mit ihm,
Und die Flüsse von der Ebne
Und die Bäche von den Bergen
Jauchzen ihm und rufen: Bruder!
Bruder, nimm die Brüder mit,
Mit zu deinem alten Vater,
Zu dem ewgen Ozean,
Der mit ausgespannten Armen
Unser wartet
Die sich, ach! vergebens öffnen,
Seine Sehnenden zu fassen;
Denn uns frißt in öder Wüste
Gierger Sand; die Sonne droben
Saugt an unserm Blut; ein Hügel
Hemmet uns zum Teiche! Bruder,
Nimm die Brüder von der Ebne,
Nimm die Brüder von den Bergen
Mit, zu deinem Vater mit!
Kommt ihr alle! -
Und nun schwillt er
Herrlicher; ein ganz Geschlechte
Trägt den Fürsten hoch empor!
Und im rollenden Triumphe
Gibt er Ländern Namen, Städte
Werden unter seinem Fuß.
Unaufhaltsam rauscht er weiter,
Läßt der Türme Flammengipfel,
Marmorhäuser, eine Schöpfung
Seiner Fülle, hinter sich.
Zedernhäuser trägt der Atlas
Auf den Riesenschultern; sausend
Wehen über seinem Haupte
؎Tausend Flaggen durch die Lüfte,
Zeugen seiner Herrlichkeit.
Und so trägt er seine Brüder,
Seine Schätze, seine Kinder
Dem erwartenden Erzeuger
Freudebrausend an das Herz.
For More Follow us on
Platform: https://www.bangboxonline.com/
Facebook: https://www.facebook.com/bangboxonline/
Instagram: https://www.instagram.com/bangboxonline/?hl=en
Twitter: https://x.com/BangBox7?t=rkbQiJCSW6a-fk-P8Nid2Q&s=09
یروشلم فی القرآن؛ از شیخ عمران این حسین اردو ترجمہ حصہ اول باب گیارہ
