نعتیہ کلام " نغمہ ٔ محمدیؐ "۔

مشہور زمانہ جرمنی کے شاعر گوئٹے نے اپنی مادری زبان میں ایک نعتِ مبارکہ بعنوان " نغمہ ٔ محمدیؐ" پیش کی تھی۔ یہ وہی شاعر ہیں جن کا تذکرہ علامہ محمد اقبال کے کلام میں ملتا ہے۔ اورانہوں نے اس نعت کا فارسی میں " جوئے آب " کے عنوان سے ترجمہ کر رکھا ہے۔ ممتاز محقق شان الحق حقی نے اسی نظم کا اردو میں منظوم ترجمہ کیا ہوا ہے۔ انگریز شاعر ر لیسلی نورِس نے بھی اس کا ترجمہ کررکھا ہے۔ بنگ باکس کے قارئین کے لیے پیش کی جاتی ہیں۔

بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيْمِ 

نعتیہ کلام

اردو شاعر شان الحق حقی ؔ کی نعتیہ نظم " نغمہ ٔ محمدیؐ "۔

فارسی علامہ اقبال کی نعتیہ نظم ’ جو ئے آب ‘"۔

انگریزی شاعر لیسلی نورِس کی نظم " Mahomet’s Song "

جرمن شاعر جان وولف گانگ گوئٹے کی نظم ’ Mohamet's Gesang‘

شاعر شان الحق حقی ؔ کی اردو نعتیہ آزاد نظم " نغمہ ٔ محمدیؐ "۔

نغمہ ٔ محمدیؐ

وہ پاکیزہ چشم

جو، اوجِ فلک سے چٹانوں پر اُترا

درخشاں ستاروں کی تھی جوت جس کے بدن میں

سحابوں سے اوپر ، بلند آسماں میں پُر افشاں ملائک کی

چشمِ نگہدار کے سائے سائے

چٹانوں کی آغوش میں عہدِ بر نائی تک جوئے جولاں بنا

چٹانوں سے نیچے اترتے اترتے

وہ کتنے ہی صد رنگ انگھڑ، خزف ریزے

دامانِ شفقت میں اپنے سمیٹے

بہت سے سسکتے ہوئے، رینگتے ،سست، کم مایہ سوتوں کو

چونکاتا، للکارتا، ساتھ لیتا ہوا خوش خراماں چلا

بے نمو وادیاں جاگ اٹھیں، لہلہا نے لگیں

جس طرف اس کا رُخ پھِر گیا

اس کے فیضِ قدم سے بہار آگئی

اس کے آگے ابھی اور صحرا بھی تھے

خشک لہریں بھی تھیں، اترے دریا بھی تھے

سب اسی سیلِ جاں بخش کے منتظر

جوق در جوق پاس اس کے آنے لگے

شور آمد کا اس کی اُٹھانے لگے

راہ بر ساتھ ہم کو بھی لیتے چلو

کب سے تھیں پستیاں ہم کو جکڑے ہوئے

راہ روکے ہوئے ، پاؤں پکڑے ہوئے

یاد آتا ہے مَسکن پرانا ہمیں

آسمانوں کی جانب ہے جانا ہمیں

ورنہ یوں ہی نشیبوں میں دھنس جائیں گے

جال میں اُن زمینوں کے پھنس جائیں گے

اپنے خالِق کی آواز کانوں میں ہے

اپنی منزل وہیں آسمانوں میں ہے

گرد آلود ہیں، پاک کر دے ہمیں

آ ! ہم آغوشِ افلاک کر دے ہمیں

وہ رواں ہے، رواں ہے رواں اب بھی ہے

ساتھ ساتھ اس کے اک کارواں ایسا بھی ہے

شہر آتے رہے، شہر جاتے رہے

اس کے دم سے سبھی فیض پاتے رہے

اُ س کے ہر موڑ پر ایک دنیا نئی

ہر قدم پر طلوع ایک فردا نئی

قصر اُبھرا کیے، خواب ہو تے گئے

شاہ اور شاہیاں خواب ہوتی گئیں

عظمتیں کتنی نایاب ہو تی گئیں

ہے وہ رحمت کا دھارا مسلسل رواں

از فلک تا زمیں

از زمیں تا فلک

از ازل تا ابد، جاوداں، بے کراں

دشت و در گُلشن و گُل سے بے واسطہ

فیضیاب اس سے کُل

اور خود، کَل سے بے واسطہ

علامہ محمد اقبال ؔ کا آزاد فارسی تر جمہ پیام ِ مشرق میں ’ جو ئے آب ‘ کے عنوان سے شامل ہے

بنگر کہ جوئے آب چہ مستانہ می رود

ما نندِ کہکشاں بہ گریبانِ مرغزار

در خواب ناز بود بہ گہوارۂ سحاب

وا کرد چشمِ شوق بہ آغوشِ کوہسار

از سنگریزہ نغمہ گشاید خرامِ او

سیمائے او چو آئینہ بے رنگ، بے غبار

زی بحرِ بے کرانہ چہ مستانہ می رود

در خود یگانہ از ہمہ بیگانہ می رود

در راہِ او، بہار پری خانہ آفرید

نر گِس دمید و لالہ دمید و سمن دمید

گُل عِشوہ داد و گفت یکی پیش ما با یست

خندید غنچہ و سَرِ دامانِ او کشید

نا آشنائی جلوہ فروشانِ سبز پوش

صحرا برید و سینۂ کوہ و کمر درید

زی بحرِ بے کرانہ چہ مستانہ می رود

در خود یگانہ از ہمہ بیگانہ می رود

صد جو ئے دشت و مرغ و کہستان و باغ و راغ

گفتند اے بسیط زمیں با توسازگار

ما را کہ راہ از تنک آبی نبردہ ایم

از دست بُردِ ریگِ بیا با ں نگاہ دار

وا کر دہ سینہ را بہ ہوا ہائے شرق و غرب

در بر گرفتہ ہمسفرانِ زبون و زار

زی بحرِ بے کرانہ چہ مستانہ می رود

در خود یگانہ از ہمہ بیگانہ می رود

در یائے پُر خروش زِ بند و شِکن گذشت

از تنگنائے وادیٔ کوہ و دَ من گذشت

یکساں چوں سیل، کردہ نشیب و فراز را

از کاخ ِ شاہ و بارہ و کشت و چمن گذشت

بیتاب و تند و تیز و جگر سوز و بے قرار

در ہر زماں بہ تازہ رسید از کہن گذشت

زی بحرِ بے کرانہ چہ مستانہ می رود

در خود یگانہ از ہمہ بیگانہ می رود

انگریزی شاعر لیسلی نورِس کی نظم " Mahomet’s Song "

Mahomet’s Song by Leslie Norris



See the mountain spring

Sparkle with joy,

Like the light of stars!

Above the clouds

Generous spirits

Nourished his freshets

In thickets among crags.

Brisk with young vigor

From the clouds he dances

Down to marble boulders,

Exultant, he leaps again

Up toward heaven.

Through gaps between peaks

He rolls his bright pebbles,

And with a leader’s strides

Carries his sibling streams

Onwards and downwards.

And then, in the valley,

Flowers blaze in his footsteps,

And the green fields breathe

With the life of his breath

No dark valley can hold him,

Nor can flowers

Bent at his knees

Contain him with adoring glances;

He bursts his way to the flat land

Like a snake uncoiling.

Little streams nestle,

Flocking to his side; and now

He enters, glittering,

Into his meadows

And the land shines with his light,

The lowland rivers

The mountain brooks

Cheer for him, shouting: Brother,

Brother, take us with you,

Take us to your ancient Father,

To the everlasting ocean,

Who waits for us

With open arms;

Open, alas, in vain

To embrace his eager ones:

For in the avid desert

Dry sand eats us,

The sun above us

Will suck our blood, a hill

Dams us to a pond! Brother,

Take your lowland brothers with you,

Take your brothers from the mountains

With you, with you, to your father!

Come, all of you!

Majestically

He rises; a noble family,

They bear aloft this royal lord,

And on he rolls, triumphant,

Naming whole countries, the cities

Which come to life at his feet.

Unstoppable now, he rides in thunder,

Leaving behind him turrets tipped

With flame, marble palaces,

Evidence of his abundance

Like Atlas, he carries great ships

On his giant shoulders. The flutter

Of a thousand whistling sails

Testify to his might and majesty.

So he carries his brothers,

His children, his treasures,

In roaring tides of joy

To their father’s waiting heart

من شاعر جان وولف گانگ گوئٹے کی نظم اصل جرمن زبان میں یہ نظم ملاحظہ کیجئے۔

MAHOMAET'S GESANG .... Johanne Wolfgong van Goethe

Seht den Felsenquell,

Freudehell,

Wie ein Sternenblick;

Über Wolken

Nährten seine Jugend

Gute Geister

Zwischen Klippen im Gebüsch.

Jünglingsfrisch

Tanzt er aus der Wolke

Auf die Marmorfelsen nieder,

Jauchzet wieder

Nach dem Himmel.

Durch die Gipfelgänge

Jagt er bunten Kieseln nach,

Und mit frühem Führertritt

Reißt er seine Bruderquellen

Mit sich fort.

Drunten werden in dem Tal

Unter seinem Fußtritt Blumen,

Und die Wiese

Lebt von seinem Hauch.

Doch ihn hält kein Schattental,

Keine Blumen,

Die ihm seine Knie umschlingen,

Ihm mit Liebesaugen schmeicheln:

Nach der Ebne dringt sein Lauf

Schlangenwandelnd.

Bäche schmiegen

Sich gesellig an. Nun tritt er

In die Ebne silberprangend,

Und die Ebne prangt mit ihm,

Und die Flüsse von der Ebne

Und die Bäche von den Bergen

Jauchzen ihm und rufen: Bruder!

Bruder, nimm die Brüder mit,

Mit zu deinem alten Vater,

Zu dem ewgen Ozean,

Der mit ausgespannten Armen

Unser wartet

Die sich, ach! vergebens öffnen,

Seine Sehnenden zu fassen;

Denn uns frißt in öder Wüste

Gierger Sand; die Sonne droben

Saugt an unserm Blut; ein Hügel

Hemmet uns zum Teiche! Bruder,

Nimm die Brüder von der Ebne,

Nimm die Brüder von den Bergen

Mit, zu deinem Vater mit!

Kommt ihr alle! -

Und nun schwillt er

Herrlicher; ein ganz Geschlechte

Trägt den Fürsten hoch empor!

Und im rollenden Triumphe

Gibt er Ländern Namen, Städte

Werden unter seinem Fuß.

Unaufhaltsam rauscht er weiter,

Läßt der Türme Flammengipfel,

Marmorhäuser, eine Schöpfung

Seiner Fülle, hinter sich.

Zedernhäuser trägt der Atlas

Auf den Riesenschultern; sausend

Wehen über seinem Haupte

؎Tausend Flaggen durch die Lüfte,

Zeugen seiner Herrlichkeit.

Und so trägt er seine Brüder,

Seine Schätze, seine Kinder

Dem erwartenden Erzeuger

Freudebrausend an das Herz.

For More Follow us on

Platform: https://www.bangboxonline.com/

Facebook: https://www.facebook.com/bangboxonline/

Instagram: https://www.instagram.com/bangboxonline/?hl=en

Twitter: https://x.com/BangBox7?t=rkbQiJCSW6a-fk-P8Nid2Q&s=09

YouTube: https://www.youtube.com/@UCJrUsW_J5ob3KgSrWzMfL6Q